Tại sao gọi là món “cháo độc”?
Món ăn mang cái tên nghe lạ lẫm nhưng rất gây chú ý này là đặc sản nổi tiếng nhất của người dân tộc Mông tại Hà Giang. Hỏi 10 người đi du lịch Hà Giang nên ăn gì thì đến 9 người sẽ chỉ cho bạn món này.
Tại sao được gọi là món “cháo độc”? Là bởi vì thành phần của cháo chứa củ ấu tẩu – một loại củ có độc tố chỉ có tại vùng núi cao phía Bắc. Người ăn phải chất độc này sẽ ngay lập tức bị các triệu chứng tê cứng các chi, huyết mạch tắc nghẽn, gây đông máu chết người. Nhưng dưới bàn tay khéo léo của mình, người Mông tại Hà Giang lại biến món ăn này phát triển thành đặc sản mang hương vị núi rừng rất đặc trưng . Không chỉ thế, cháo ấu tẩu còn là bài thuốc quý, có tác dụng chữa đau nhức xương khớp hoặc giải cảm khi ăn cùng rau tía tô. Vậy nên khách đi tour du lịch Hà Giang thường được gợi ý ăn món này để đỡ mỏi, tỉnh táo hơn sau chuyến đi dài.
Chế biến và ăn cháo ấu tẩu như nào? Cách chữa bị trúng độc?
Củ ấu tẩu còn được biết đến với cái tên là ô đầu (phụ tử). Loại dược này mang tính nóng, vị cay tê, được người Mông ngâm để mát xa chữa nhức chân hoặc cảm gió. Cháo ấu tẩu được biết như món ăn giải cảm của người dân nơi đây. Sau đó cháo được người làm phát triển thêm các vị khác nhau cho đặc sắc hơn và chiều lòng các khẩu vị của du khách.
Để rửa sạch độc tố trong ấu tẩu, người Hà Giang ngâm củ trong nước gạo đặc sánh qua đêm rồi ninh nhừ trong khoảng 5 – 6 tiếng. Tiếp theo là đem cho vào nấu với gạo nếp cái hoa vàng và một phần gạo tẻ, cứ thế đun nhỏ lừa trên bếp cùng nước hầm xương để hạt gạo nhừ và sánh. Lúc nấu cháo tuyệt đối không sử dụng nồi áp suất để rút ngắn thời gian ninh nhừ củ ấu tẩu, bởi củ ấu tẩu mà nhanh nhừ thì sẽ không thể hết ngay độc tố và người ăn rất dễ ngộ độc. Chú ý nếu bị dính độc, cách giải độc đơn giản nhất là tẩm quất giác hơi để bỏ chất độc ra khỏi cơ thể.
Cháo nấu xong sẽ được múc ra bát kết hợp với thịt nạc băm, muối tiêu, hành hoa, tía tô và trứng gà sống (quấy ngay cùng cháo lúc cháo còn nóng). Để xem cháo đã hết độc hay chưa, người ta sẽ nếm thử một chút trên đầu lưỡi. Nếu như lưỡi tê cứng thì ấu tẩu vẫn chưa hết độc, còn không thấy lưỡi tê nữa là cháo đã ăn được và múc ra bát thưởng thức được ngay. Cháo ấu tẩu là sự giao hòa giữa vị nước hầm xương béo ngậy cùng mùi thơm gạo nếp và một chút vị đắng xen lẫn chút cay cay của củ ấu tẩu. Lúc mới ăn lần đầu, khách du lịch Hà Giang sẽ chưa quen và sẽ bị vị đắng xộc lên nhưng sau sẽ thấy vị ngòn ngọt trong họng. Ăn với thịt bằm, thêm rau thơm, hành hóa, lá tía tô, ôi bát cháo thật ngon làm sao!
Ăn cháo ấu tẩu vào lúc nào ngon nhất?
Cháo ấu tẩu thường chỉ bán vào buổi tối bởi ăn cháo xong bạn sẽ cảm thấy như uống một liều an thần nhẹ khiến giấc ngủ sâu hơn. Còn ăn ban ngày cứ gọi là ngủ gà ngủ gật luôn. Vậy nên khách đi Tour Hà Giang 3 ngày 2 đêm có thể tìm đến món ăn này trong 2 buổi tối ở đây, hoặc 1 tối thử món này, 1 tối thử các quầy đồ nướng ở Phố cổ Đồng Văn hoặc những món đặc sản Hà Giang khác. Trời về chiều tối là lúc quán bắt đầu đông rồi đấy!
Cháo ấu tẩu có thể chữa được giảm đau nhức xương khớp, u nhọt, giải cảm, giải rượu. Bạn có thể gọi một bát cháo đầy đủ kèm chân giò ninh béo ngậy nhưng không bị ngấy đâu, ăn với thịt nạc băm và trứng gà nữa thì càng ngon tuyệt. Quán mà để sẵn măng ngâm ớt ăn kèm thì lại trên cả hoàn hảo, vị chua cay của măng phối hợp vị bùi đắng của cháo tạo thành một thứ ẩm thực rất là độc đáo chỉ biết dùng từ ngon không tưởng, khiến khách du lịch cũng nhung nhớ, phải truyền tai nhau “đến Hà Giang nhớ ăn món này nhé!”. Thậm chí nhiều du khách tour Hà Giang từ Hà Nội còn muốn mua củ ấu tẩu về tự mình chế biến nữa. Nhưng sau khi biết quá trình nấu gian nan thế nào, họ lại hẹn hò nhau trở lại đây nhiều lần hơn nữa để thưởng thức món cháo độc – lạ này.
Cháo ấu tẩu Hà Giang quán nào ngon?
Thực ra khó để bình chọn quan cháo ngon nhất, nhưng mình xin được kể tên các quán cháo ấu tẩu đã từng ăn:
- Hương – Tp Hà Giang
- Hoa Thế – Huyện Mèo Vạc
- Thuỳ Linh – Tp Hà Giang
- Hà – Thị trấn Yên Minh
